Բաժին 3. Պաշարներ

    Պաշարներ

Պաշարները այն ակտիվներն են, որոնք`

ա)պահվում են սովորական գործունեության ընթացքում վաճառքի համար:

բ)արտադրության ընթացքում են նման վաճառքի համար:

գ)հումքի կամ նյութերի ձևով են`արտադրանքի թողարկման կամ ծառայությունների մատուցման ընթացքում օգտագործելու համար:

Պաշարները ընդգրկում են գնված և վերավաճառքի համար պահվող ապրանքները, ներառյալ մանրածախ վաճառողի կողմից վերավաճառքի նպատակով գնված արագ սպառվող ապրանքները կամ վերավաճառքի համար պահվող հողամասը և այլ գույքը: Պաշարները նաև ընդգրկում են կազմակերպության պատրաստի արտադրանքը կամ անավարտ արտադրությունը, ներառում են հունքը և նյութերը, որոնք նախատեսված են արտադրության ընթացքում օգտագործելու համար: Ծառայություն մատուցող կազմակերպության դեպքում պաշարները ներառում են ծառայության ծախսումները:

Ըստ ՀՀ հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանի պաշարների հետ կապված գործարքները կատարվում են հետևյալ հաշիվներով:

211.Նյութեր

212.Աճեցվող և բտվող կենդանիներ

213.Արագամաշ առարկաներ

214.Անավարտ արտադրություն

215.Արտադրանք

216.Ապրանքներ

218.Պաշարների արժեքի նվազում

ՀՀՄՍ 2 «Պաշարներ»

ՀՀՄՍ 2 «Պաշարներ» ստանդարտի նպատակն է մոտեցումներ սահմանել պաշարների հաշվապահական հաշվառման համար: Պաշարների հաշվապահական հաշվառման հիմնական խնդիրը ծախսումների մեծության որոշումն է, որը պետք է ճանաչվի որպես ակտիվ և մնա այդպիսին մինչև դրանց գծով հասույթների ճանաչումը: Սույն ստանդարտը տրամադրում է պաշարների ինքնարժեքի որոշման և դրա`հետագայուն որպես ծախս ճանաչման մոտեցումներ,ներառյալ դրա արժեքի ցանկացած նվազեցում մինչև իրացման զուտ արժեք: Այն նաև տրամադրում է արժեքի հաշվարկման բանաձևեր, որոնք օգտագործվում են պաշարներին ծախսումներ (արժեք) վերագրելու նպատակով:

ՀՀՄՍ 2 ստանդարտը կիրառելի է բոլոր պաշարները հաշավռելիս, բացառությամբ`

ա)Կառուցման պայմանագրի գծով անավարտ աշխատանքների, ներառյալ անմիջականորեն դրա հետ կապված ծառայությունների պայմանագրերը:

բ)Ֆինանսական գործիքների:

գ)Գյուղատնտեսական գործունեության հետ կապված կենսաբանական ակտիվների և բերքահավքի պահին գյուղատնտեսական արտադրանքի:

•     Պաշարների սկզբնական չափումը:

Սկզբնական չափման պահին պաշարները պետք է չափվեն ինքնարժեքով (սկզբնական արժեքով):

Պաշարների ինքնարժեքը

Պաշարների ինքնարժեքը պետք է ներառի ձեռքբերման, արտադրանքի վերամշակման բոլոր ծախսումները և պաշարները ներկա գտնվող վայր և վիճակի բերելու հետ կապված բոլոր ծախսումները:

Պաշարների ձեռքբերման ծախսումները ներառում են ձեռքբերման գինը, ներկրման տուրքերը և հարկերը (բացառությամբ նրանց, որոնք հարկային մարմինների կողմից ենթակա են կազմակերպությանը ետ վերադարձման), ինչպես նաև տրանսպորտային, բեռնման-բեռնափոխադրման, և այլ ծախսումներ, որոնք ուղղակիորեն կապված են ապրանքների, նյութերի և ծառայությունների ձեռբերման հետ: Ձեռքբերման ծախսումները որոշելիս առևտրային զեղչերը, գների իջոցումները և նմանատիպ այլ ճշգրտումներ հանվում են:

Պաշարների ձեռբերման հետ կապված ծախսումներ

Ձեռքբերման ծախսումներն են`

ա)Գնված գինը, ընդ որում գնված գինը որոշելիս առևտրային զեղչերը, գների իջեցումները նմանատիպ այլ ճշգրտումներ հանվում են:

բ)Ներմուծման տուրքերը, հարկերը և պարտադիր այլ վճարները, որոնք ենթակա չեն կազմակերպությանը փոխատուցման, օրինակ`ավելացված արժեքի հարկ չվճարող կազմակերպության կողմից ապրանքերի ներմուծման ժամանակ մաքսային սահամնին վճարված ԱԱՀ-ի գումարը կներարվի ապրանքների ինքնարժեքում: Պաշարների ինքնարժեքում ներառվում են նաև դրանց գնման գծով վճարված եկամտահարկի, շահութահարկի (ոչ ռեզիդենտից գնման գծով) գումարները:

գ)Կոմիսիոն վճարները, ընդ որում պաշարների ինքնարժեքում ներառվում են միայն դրանց ձեռբերման գծով վճարված կոմիսիոն վճարները, սակայն դրանց վաճառքի համար վճարված կոմիսիսոն վճարները չեն ներառվում պաշարների ինքնարժեքում`ճանաչվելով որպես խրացման ծախս`Դտ 7124:

դ)Փոխադրման (տրանսպորտային, բեռնման, բեռնաթափման) ծախսումները, ընդ որում, պաշարների ինքնարժեքում կներառվեն պաշարների ձեռք բերման հետ կապված տրանսպորտային ծախսումները, իսկ պաշարների վաճառքի և տարբեր պահեստների միջև փոխադրման հետ կապված տրանսպորտային ծախսերը պաշարների ինքնարժեքի մաս չեն կազմի:

Պաշարների վերամշակման հետ կապված ծախսումներ

Պաշարների վերամշակման հետ կապված ծախսումները ներառվում են արտադրանքի վերամշակամ հետ ուղղակիորեն կապված ծախսումները, ինչպիսիք են աշխատուժի գծով ուղղակի ծախսումներ: Այն ներառում է նաև պատրաստի արտադրանքի վրա պարբերաբար բաշխվող հաստատուն և փոփոխուն արտադրական վերադիր ծախսումները, որոնք կատարվում են նյութերըպատրաստի արտադրանք դարնձելու (վերամշակման) ընթացքում: Հաստատուն արտադրական վերադիր ծախսումները արտադրական այնպիսի անուղղակի ծախսումներ են, որոնք համեմատաբար կայուն են` անկախ արտադրության ծավալներից, օրինակ` արտադրական շենքերի և սարքավորումների մաշվածությունը, դրանց շահագործման և պահպանման ծախսումենրը, ինչպես նաև արտադրամասի կառավարչական և վարչական ծախսումները: Փոփոխուն արտադրական վերադիր ծախսումները արտադրության անպիսի անուղղակի ծախումներ են, որոնք ուղղակիորեն կամ համարյա ուղղակիորեն փոփոխվում են արտադրության ծավալին համամասնորեն, ինչպես օրինակ` նյութերի և աշխատուժի գծով անուղղակի ծախսումները:

Հաստատուն արտադրական վերադիր ծախսումները վերամշակման ծախսումների վրա բաշխվում են ելներով արտադրական հզորությունների նորմալ մակարդակից: Հզորությունների նորմալ մակարդակը արտադրության սպասվելիք ծավալն է, որին նորմալ հանգամանքների դեպքում կարելի է հասնել միջինը մի քանի ժամանակաշրջանների կամ սեզոնների ընթացքում հաշվի առնելով պլանավորված շահագործման արդյունքում հզորությունների կորուստը: Արտադրության փաստացի մակարդակը կարող է օգտագործվել, եթե այն մոտավորապես համապատասխանում է նորմալ մակարդակին: Յուրաքանչյուր միավոր արտադրանքի վրա բաշխվող հաստատուն արտադրական վերադիր ծախսումենրի գումարը չի ավելանում ցածր արտադրողականության կամ արտադրության պարապուրթի պատճառով: Չբաշխված վերադիր ծախսումները ճանաչվում են որպես ծախս դրանց կատարման ժամանակաշրջանում: Արտադրության ծավալների անսովոր բարձր լինելու ժամանակաշրջնում յուրաքանչյուր միավոր արտադրանքի վրա բաշխվող հաստատուն արտադրական վերադիր ծախսումների գումարը նվազում է, այնպես որ պաշարները չչափվեն ինքնարժեքից բարձր: Փոփոխուն արտադրան վերադիր ծախսումները յուրաքանչյուր միավոր արտադրական հզորությունների փաստացի օգտագործման հիման վրա:

Օրինակ`կազմակերպության արտադրական շենքի տարեկան մաշվածությունը կազմում է 1,000,000դրամ: Հաշվի առնելով այն, որ արտադրական շենքի մաշվածության գումարը չի փոխվում կախված արտադրական ծավալից` այն դասակարգվում է որպես արտադրական վերադիր ծախսում: Նախորդ տարիներին ձևավորված արտադրական միջին մակարդակի հիման վրա գնահատվում է արտադրության նորմատիվային հզորությունը կազմում է տարեկան 100միավոր արտադրանք, հետևաբար միավոր արտադրանքի բաժին է ընկնում 10,000դրամի մաշվածություն (արտադրական վերադիր հաստատուն ծախսում): Տվյալ տարվա ընթացքում արտադրվել է 20 միավոր ապրանք և միավոր ապրանքին բաժին է ընկել 50,000դրամի մաշվածություն, սակայն ինքնարժեքում պետք է ներառվի միավոր արտադրանքի հաշվով 10,000դրամ մաշվածություն (ընդամենը 200,000դրամ), իսկ 1,000,000դրամ մաշվածության մնացած մասը` 800,000դրամ, ճանաչվում է որպես ժամանակաշրջանի ծախս:

Շարունակելով վերը բերված օրինակը` տվյալ տարվա ընթացքում արտադրվել է ոչ թե 20 այլ 200 միավոր ապրանք: Այս տեպքում միավոր արտադրանքի հաշով մաշվածությունը կազմում է 5,000դրամ, որն էլ ամբողջությամբ կներառվի ինքնարժեքում:

Պաշարների վերամշակման հետևյալ ծախսումները չեն ներառվում ինքնարժեքում`

ա)Գերնոմատիվային ծախսերը` կապված նյութերի, աշխատուժի և արտադրական այլ ծախսումների անսովոր բարձր մակարդակի հետ:

Օրինակ` ենթադրենք, որ կազմակերպության արտադրական նորմատիվների համաձայն` միավոր արտադրության նորմատիվ ծախսումները կազմում են 80դրամ: Այնուամենայնիվ տվյալ ժամանակաշրջանում 10 միավոր արտադրանք արտադրելու համար ծախսվել է 1,000դրամ: Այս դեպքում միավորի ինքնարժեքը կկազմի ոչ թե 100 (1,000:10) այլ 80, իսկ մնացած 200դրամ տարբերությունը (1,000-10x80) կճանաչվի ժամանակաշրջանի ծախս:

Տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները`

1. Փաստացի կատարված ծախսումներ ճանաչելիս` Դտ 811-Հիմանակ արտադրություն, Կտ-համապատասխան հածիվներ (կրեդիտոկանա պարտք, դրամական միջոցներ և այլն):

2. Ժամանակաշրջանի ծախս ճանաչվող գումարի արտացոլում` Դտ 7145-Արտադրական ծախսումների սովորական մակարդակը, Կտ 811-Հիմանակա արտադրություն:

բ)Համապատասխան ծախսումները, եթե դրանք անհրաժեշտ չեն արտադրության հաջորդ փուլին նախորդող արտադրության ընթացքում (նախատեսված չեն տեխնոլոգիական գործընթացով):

Օրինակ`գինու պատրաստման տեխնոլոգիայով նախատեսված է, որ անհրաժեշտ է որոշակի ժամանկահատված գինու խմորման համար: Այս դեպքում խմորման ընթացքում գինու պահպանման ծախսումները գինու ինքնարժեքում: Այնուամենայնիվ արդեն պատրաստի գինին մինչև իրացվելը պահպանման ծախսումները չեն ներառվում գինու ինքնարժեքում, այլ ճանաչվում են որպես ժամանակաշրջանի (իրացման) ծախս:

Այլ ծախսումներ

Պաշարների ինքնարժեքի մեջ այլ ծախսումները ներառվում են միայն այն չափով, որ չափով դրանք կատարվել են` պաշարները ներկա գտնվելու վայրը և պատշաճ վիճակի բերելու համար: Օրինակ` կարող է տեղին լինել առանձին գնորդների համար կատարված ոչ արտադրական վերադիր ծախսումները կամ արտադրանքների նախագծման ծախսումները ներառել տվյալ պաշարի ինքնարժեքի մեջ:
Պաշարների ինքարժեքի մեջ չներառվող և դրանց կատարման ժամանակաշրջանում ծախս ճանաչվող ծախսումների օրինակներն են:`
ա)Գերնոմատիվային ծախսերը` կապված նյութերի, աշխատուժի և արտադրական այլ ծախսումների անսովոր բարձր մակարդակի հետ:

բ)Պահպանման ծախսումները, բացառությամբ եթե դրանք անհրաժեշտ են արտադրական գործընթացում`նախքան հաջորդ արտադրական փոիլին անցնելը:

գ)Վարչական վերադիր ծախսերը, որոնք կապված չեն պաշարները ներկա գտնվելու վայր հասցնելու կամ պատշաճ վիճակի բերելու հետ:

դ)Վաչառքի ծախսեր: